ADHD (Çrregullimi i Vëmendjes me Hiperaktivitet) është një nga çrregullimet neurozhvillimore më të përhapura, por shpesh konsiderohet si diçka që prek kryesisht fëmijët. Shumë njerëz e jetojnë me këtë çrregullim gjatë gjithë jetës së tyre, duke përjetuar simptomat edhe në moshë të rritur.
ADHD në moshë të rritur shpesh mbetet e padiagnostikuar dhe e keqkuptuar, gjë që sjell sfida të mëdha për individin dhe shoqërinë në tërësi. Kuptimi i ADHD-së tek të rriturit është thelbësor për trajtimin dhe përmirësimin e cilësisë së jetës së individëve të prekur nga ky çrregullim. Simptomat e ADHD-së tek të rriturit janë të ngjashme me ato që përjetojnë fëmijët, por shpesh shfaqen ndryshe. Individët e prekur përjetojnë vështirësi në përqendrim, organizim, planifikim, dhe shpesh janë të prirur për të bërë gabime të shpejta.
Përveç kësaj, disa simptoma të tjera të zakonshme përfshijnë:
- Vështirësi në menaxhimin e kohës dhe në përmbushjen e afateve.
- Tendenca për të vonuar detyrat deri në momentin e fundit.
- Shkëputje të shpeshta nga mendimet gjatë bisedave ose detyrave.
- Dëshirë për stimulim të vazhdueshëm dhe mërzi e shpejtë nga detyrat rutinë.
- Impulsivitet që mund të shfaqet në vendime të shpejta apo në ndërprerje gjatë bisedave.
Këto simptoma shpesh ndikojnë në aspekte të rëndësishme të jetës si puna, marrëdhëniet personale dhe shëndeti mendor.
Ndikimi në jetën personale dhe profesionale
Individët me ADHD shpesh përballen me sfida në ambientet profesionale për shkak të vështirësive në përqendrim, përmbushjes së detyrave me afat dhe tendencës për t`u vonuar. Në mënyrë të ngjashme, në jetën personale, ata mund të kenë probleme me organizimin e shtëpisë, menaxhimin e përgjegjësive familjare dhe mbajtjen e marrëdhënieve të shëndetshme. Literatura tregon se ADHD tek të rriturit mund të çojë në probleme psikologjike të tjera, siç janë depresioni dhe ankthi, të cilat shpesh zhvillohen si rezultat i presionit të brendshëm dhe dështimit për të përmbushur pritshmëritë e shoqërisë dhe të vetes. Një studim nga Biederman dhe Faraone (2005) tregon se individët me ADHD janë më të prirur për të pasur marrëdhënie problematike dhe vështirësi në mbajtjen e punës afatgjatë.
Të kuptuarit e ADHD-së në moshë të rritur dhe pranimi
Një nga arsyet pse është kaq e rëndësishme të kuptojmë ADHD-në tek të rriturit është sepse shumë individë nuk janë diagnostikuar në fëmijëri. Për pasojë, ata mund të kenë kaluar vite duke luftuar me simptomat e çrregullimit pa kuptuar se ekziston një shpjegim për vështirësitë e tyre. Diagnostikimi i saktë dhe ndërhyrja terapeutike në moshë të rritur ndihmon individët të kuptojnë se sfidat e tyre nuk janë të lidhura me mungesën e përpjekjeve apo motivimit personal, por me një çrregullim neurobiologjik.
Strategjitë e trajtimit
Trajtimi për ADHD tek të rriturit zakonisht përfshin kombinimin e medikamenteve dhe terapive të sjelljes. Medikamentet stimulante, janë të dobishme për të ndihmuar individët të përmirësojnë përqendrimin dhe të menaxhojnë simptomat e tjera të ADHD-së. Terapitë CBT janë shumë efektive në mësimin e teknikave për menaxhimin e kohës, organizimin dhe përballimin e sfidave të përditshme. Përveç këtyre, praktika të tjera si meditimi, ushtrimet fizike dhe ushqyerja e mirë mund të ndihmojnë individët të rrisin përqendrimin dhe të përmirësojnë cilësinë e jetës së tyre.
Kuptimi dhe ndërgjegjësimi për ADHD në moshë të rritur është thelbësor për të përmirësuar jetën e atyre që jetojnë me këtë çrregullim. Njohja dhe pranimi i sfidave që individët përballen është hapi i parë drejt ofrimit të mbështetjes së duhur. Me strategji të mirëpërcaktuara trajtimi dhe mbështetje emocionale, individët me ADHD mund të përmirësojnë ndjeshëm jetën e tyre profesionale, personale dhe emocionale.
Pse ADHD në Moshë të Rritur është e Keqkuptuar?
Kujdesi dhe njohja për çrregullimin e deficitit të vëmendjes dhe hiperaktivitetit (ADHD) shpesh është përqendruar në fëmijëri, duke lënë shumë të rritur me këtë diagnozë në hije. Si rezultat, ADHD në moshën e rritur është shpesh e keqkuptuar dhe nënvlerësuar. Kjo ndodh për disa arsye:
- Perceptimi i Çrregullimit
Një nga arsyet kryesore për keqkuptimin e ADHD-së te të rriturit është perceptimi se është një çrregullim që preku kryesisht fëmijët. Shumë njerëz besojnë se ADHD është një gjendje që kalon me moshën dhe si pasojë, individët e rritur me ADHD shpesh përballen me mosbesim nga njerëzit që i rrethojnë. Ky mendim i gabuar krijon një stigmatizim dhe një mungesë të kuptuari për nevojat dhe sfidat e tyre.
- Simptomat “e Maskuara”
Tek të rriturit, simptomat e ADHD-së mund të duken si të fshehura. Disa individë mund të zhvillojnë mekanizma mbrojtës për të menaxhuar simptomat e tyre, si organizimi i detyrave, përdorimi i teknologjisë për të arritur objektivat ose përshtatja e stilit të jetesës. Kjo e bën më të vështirë identifikimin e ADHD-së, duke e lënë individin të ndihet i izoluar dhe pa ndihmë. Gjithë ky mohim mund të ketë lidhje me mospranimin e paaftësisë, ndjenjën e turpit e fajit si edhe stigmatizimin.
- Ndikimi i Çrregullimeve të Tjera
Çrregullimi i ADHD-së shpesh shoqërohet me çrregullime të tjera, si ankth, depresion ose gama e çrregullimeve të humorit. Kjo mund të komplikohet edhe më shumë nga fakti se shumë nga simptomat e këtyre çrregullimeve përkojnë me ato të ADHD-së, duke bërë që individët dhe profesionistët e shëndetit mendor të përqendrohen në problemet e tjera dhe të injorojnë ADHD-në. Kjo ndihmon në krijimin e një imazhi të paqartë të situatës së vërtetë të individit.
- Mungesa e njohurive, mosnjohja
Shumë profesionistë të shëndetit mendor nuk janë të trajnuar mjaftueshëm për të njohur dhe trajtuar ADHD-në tek të rriturit. Kjo çon në një mungesë diagnostikimi dhe trajtimi të duhur, duke e lënë individin pa mbështetje të nevojshme. Mungesa e informacioneve të sakta mbi ADHD-në te të rriturit është një barrierë tjetër për kuptimin dhe pranimin e këtij çrregullimi.
- Ndikimi i Normave Sociale
Normat sociale dhe pritshmëritë për sjelljen e të rriturve gjithashtu luajnë një rol të rëndësishëm. Shumë njerëz besojnë se të rriturit duhet të jenë në gjendje të menaxhojnë detyrat e përditshme dhe përgjegjësitë pa vështirësi. Kur individët me ADHD përballen me sfida të tilla, ata shpesh ndihen të turpëruar ose të paaftë. Kjo mund të shkaktojë vetëbesim të ulët dhe kontribuon në rritjen e stigmës rreth çrregullimit.
- Kultura e Pritshmërive të Larta
Në shoqëri, shpesh ka një fokus të madh në arritjen e rezultateve dhe suksesit profesional. Individët me ADHD mund të përballen me vështirësi për t’u përqendruar në detyra të shumta dhe mund të dështojnë të arritjen e pritshmërive të larta. Kjo ndihmon në krijimin e një ambienti që favorizon individët pa ADHD, duke lënë ata me ADHD të ndihen të diskriminuar dhe të pavlerësuar.
Në tërësinë e vet, ADHD në moshë të rritur është një çrregullim kompleks dhe shpesh i keqkuptuar. Për të përmirësuar njohurinë dhe kuptimin mbi këtë çrregullim, është e nevojshme të rritet ndërgjegjësimi dhe edukimi për simptomat dhe ndikimet e ADHD-së. Njohja e këtyre sfidave dhe mbështetja për individët e prekur është e rëndësishme për të ndihmuar ata të zhvillojnë strategji efektive për menaxhimin e jetës së tyre si edhe për të arritur potencialin e tyre në maksimum. Përmes trajnimeve, objektivave në edukim dhe mbështetjes së vazhdueshme, mund të krijojmë një shoqëri më të hapur dhe më të kuptueshme për ata që përballen me të tilla vështirësi.
Kuptimi i ADHD-së tek të rriturit është thelbësor për trajtimin dhe përmirësimin e cilësisë së jetës së individëve të prekur nga ky çrregullim.
Marta Bej
Literatura
- Biederman, J., & Faraone, S. V. (2005). Attention-deficit hyperactivity disorder. The Lancet, 366(9481), 237-248.
- Kooij, J. J. S., et al. (2010). Adult ADHD: Diagnostic and treatment challenges. Nature Reviews Neurology, 6(12), 747-756.
- Barkley, R. A. (2015). Attention-Deficit Hyperactivity Disorder: A Handbook for Diagnosis and Treatment. New York: Guilford Press.
- Faraone, S. V., & Biederman, J. (2005). When the Diagnosis is ADHD: The Role of Impairment. Journal of Attention Disorders, 9(4), 245-252.
- Martin, J., & Rief, W. (2017). ADHD in Adults: A Psychological Perspective. Clinical Psychology Review, 51, 1-10.
- Kessler, R. C., et al. (2006). Lifetime prevalence and age-of-onset distributions of DSM-IV disorders in the National Comorbidity Survey Replication. Archives of General Psychiatry, 62(6), 593-602.
- Weiss, M., & Hechtman, L. (1993). Hyperactive Children Grown Up: ADHD in Children, Adolescents, and Adults. New York: Guilford Press.
- Wilens, T. E., et al. (2009). Attention-deficit/hyperactivity disorder in adults: A cause for concern. Current Psychiatry Reports, 11(6), 457-463.
